Դաս․27

§ 57. ՋԵՐՄԱՅԻՆ ՇԱՐԺԻՉՆԵՐ.

1. Բերե՛ք գոլորշու՝ ներքին մեխանիկական էներգիայի վերածվելու օրինակներ: 

Ջրի և սպիրտայրոցի բոցի միջև ջերմափոխանակության հետևանքով ջրի ներքին էներգիան մեծանում է, և որոշ ժամանակ անց ջուրը սկսում է եռալ։

2. Ի՞նչ է ջերմաշարժիչը: 

Ջերմաշարժիչներ են անվանում այն մեքենաները, որոնք վառելիքի ներքին էներգիան փոխարկում են մեխանիկական էներգիայի։

3. Թվարկե՛ք ջերմաշարժիչների տեսակները: 

 Ջերմաշարժիչի տեսակներն են՝ ներքին այրման շարժիչ, դիզելյային շարժիչ, շոգետուրբին, ռեակտիվ շարժիչ և այլն։

4. Ի՞նչն են անվանում ջերմաշարժիչի օգտակար գործողության գործակից: 

Ջերմաշարժիչի օգտակար գործողության գործակից է կոչվում կատարված օգտակար աշխատանքի հարաբերությունն այն ջերմաքանակին, որն ստացվել է վառելիքի այրումից։

5. Ո՞վ է հայտնագործել շոգեմեքենան

Իվան Պոլզունովը։

Պատրաստել ուսումնական նյութ՝ «ՆԵՐՔԻՆ ԱՅՐՄԱՆ ՇԱՐԺԻՉ» կամ «ՋԵՐՄԱՅԻՆ ՇԱՐԺԻՉՆԵՐ» թեմայով:

§53.ԼԱԲՈՐԱՏՈՐ ԱՇԽԱՏԱՆՔ 6 .

ՋՐԻ ԵՌՄԱՆ ՋԵՐՄԱՍՏԻՃԱՆԻ ԿԱԽՈՒՄԸ ՆՐԱՆՈՒՄ ԼՈՒԾՎԱԾ ԱՂԻ ԱՌԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆԻՑ.

 Աշխատանքի նպատակը. Պարզել, թե ջրի եռման ջերմաստիճանը ինչ պ ես է կախված նրանում լուծված աղի առկայությունից: Սարքեր և նյութեր. մոտ 150 մլ թորած ջրով լի փորձանոթ, ջերմա չափ (120 0C-ից բարձր չափման սահմանով), ջեռուցիչ, 40-50 գ կերակրի աղ: 

Աշխատանքը կատարելու ընթացքը .

1. Ջերմաչափը դրեք փորձանոթի ջրի մեջ: 

2. Փորձանոթը դրեք ջեռուցիչի վրա և միացրեք այն: 

3. Սպասեք մինչև ջուրը եռա: 

4. Ջերմաչափի ցուցմունքը գրանցեք աղ յու սակում: 

5. Փորձանոթը վերցրեք ջեռուցիչից: 

6. Աղը լցրեք ջրի մեջ և խառնեք մինչև նրա լուծվելը: 

7. Փորձանոթը կրկին դրեք ջեռու ցիչի վրա և տաքացրեք մինչև աղա ջուրը եռա: 

8. Աղաջրի եռման ջերմաստիճանը գրան ցեք աղյու սա կում: 

Նյութը՝ ջուր:  Եռման ջերմաստիճանը, օ C Մաքուր ջուր Աղաջուր 9. Համեմատեք մաքուր ջրի և աղաջրի եռման ջերմաստիճանները. 

• Ի՞նչ արդյունք եք ստացել: Մաքուր ջրի եռման ջերմաստիճա՞նն է բարձր, թե՞ աղաջրի: 

• Ի՞նչ եզրակացություն կարելի է անել փոր ձի արդյունքում: 

• Ջրի եռ ման ջերմաստիճանը ինչ պ ե՞ս է կախված նրա նում լուծ ված աղի առկայու թյու նից: 

• Ի՞նչ եք կարծում՝ ﬕսը շուտ եփելու համար աղը սկզբո՞ւմ է պետք լցնել, թե՞ եփելուց հետո?

Հարցեր՝

1. Ինչո՞ւ է շատրվանի մոտ ավելի հով?
2. Ինչո՞ւ են նույնիսկ ուժեղ անձրևից հետո վարդի թերթիկները չոր մնում?

Եռման ջերմաստիճանը կախված է հեղուկի ազատ մակերևյթի վրա ազդող ճնշուﬕց և հեղուկում լուծված նյութերից: 

ՓՈՐՁԱՐԱՐԿԱՆ ԱՌԱՋԱԴՐՆՔՆԵՐ.

1. 1.Երկու ﬕ անման ափսեների ﬔջ լցրեք նույն քանակությամբ ջուր (ասենք՝ երեքական ճաշի գդալ): Առաջին ափսեն դրեք տաք տեղ, երկրոր դը՝ սառը: Չափեք այն ժամանակաﬕ ջոցները, որոնց ընթացքում գոլորշիանում են երկու ափսեների ջրերը: Բացատրեք գոլորշիացման արագությունների տարբերությունը: 

2. Կաթոցիկից թղթի վրա ﬔ կական կաթիլ ջուր և սպիրտ կաթեցրեք: Չա փեք ժամանակը, որն անհրաժեշտ է դրանց գոլորշիացման համար: Այդ հեղուկներից որի՞ ﬕ ջմոլեկուլային ձգողության ուժն է ավելի փոքր: 

3. Նույն քանակի ջուր լցրեք բաժակի և ափսեի ﬔ ջ: Չափեք ժամանակը, որի ընթացքում ջուրը կգոլորշիանա: Բացատրեք ջրի գոլորշիացման արա գու թյունների տարբերությունը:

Մայիսյան ֆլեշմոբ բնագիտությունից / Ֆիզիկա

Դաս․26

§54. Վառելիքի էներգիան։ Այրման տեսակարար ջերմություն։

1․ Ի՞նչն է Երկրի էներգիայի գլխավոր աղբյուրը:

Երկրի վրա ջերմային էներգիայի գլխավոր աղբյուրն Արեգակն է: Արեգակի էներգիան Երկրի վրա ապահովում է կյանքի համար անհրաժեշտ ջերմաստիճանը:

2. Ի՞նչ է վառելիքը: Վառելիքի ի՞նչ տեսակներ գիտեք:

Ջերմային էներգիայի աղբյուրներ են նաև վառելանյութերը, ինչպիսիք են փայտը, տորֆը, քարածուխը, նավթը, բենզինը, մազութը, բնական գազը:

3. Ի՞նչ է վառելիքի այրման տեսակարար ջերմությունը:

Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը ցույց է տալիս, թե որքան ջերմություն է անջատվում 1 կգ վառելանյութի լրիվ այրումից, անվանում են վառելիքի այրման տեսակարար ջերմություն:

4. Ի՞նչ միավորով է չափվում վառելիքի այրման տեսակարար ջերմությունը միավորների Մ-ում:

1ՄՋ=1000000Ջ

5. Ի՞նչ է նշանակում «բնական գազի այրման տեսակարար ջերմությունը4,4·107 Ջ/կգ է» արտահայտությունը:

Այն նշանակում է, որ 1կգ բնական գազի լրիվ այրումից անջատվում է 4,4·107 Ջ էներգիա։

6. Նավթի այրման տեսակարար ջերմությունը հավասար է 4,4 *10⁷ Ջ/կգ-ի: Ի՞նչ է ցույց տալիս այս թիվը:

Թիվը ցույց է տալիս, որ այդքան ջերմաքանակ է հարկավոր 1կգ այդ վառելիքը լրիվ այրելու համար։

7. Ինչպե՞ս են հաշվում վառելիքի այրման ժամանակ անջատված ջերմաքանակը:

Կամայական զանգվածով վառելիքի այրման ժամանակ անջատվող ջերմաքանակը գտնում են հետևյալ բանաձևով՝   Q=qm 

8. Ի՞նչ բացասական երևույթներ են առաջանում վառելիքի այրման հետևանքով:

Վառելիքի այրման պատճառով օդը աղտոտվում է վնասակար, վատ օքսիդներով, օրինակ՝ ածխածնի օքսիդը, ազոտի օքսիդները։

9. Ինչպե՞ս կարելի է նվազեցնել շրջակա միջավայրի աղտոտումը:

Միջավայրի աղտոտումը նվազեցլու համար պետք է աղբը գցել աղբանում և օդում արտազատած վնասակար աղտոտիչներից խուսափել։

Հետաքրքիր է իմանալ

Վառելիքի դերը մարդու օրգանիզմում կատարում է սնունդը, որը պարունակում է կուտակված և օգտագործման համար պատրաստի էներգիա: Սնունդն օգտագործվում է տարբեր նպատակների՝ մարմնի ջերմաստիճանի պահպանման, հյուսվածքների սնման ու թարմացման, ինչպես նաև ֆիզիկական աշխատանք կատարելու համար: Էներգիայի մի մասն օրգանիզմում պահեստավորվում է որպես ճարպ: Փորձերն ապացուցել են, որ սննդի էներգիայի միայն 28%-ն է փոխարկվում մկանային էներգիայի:

Սննդի տարբեր տեսակներ ունեն տարբեր «էներգաունակություն», և օրգանիզմի էներգիայի ծախսը լրացնելու համար պետք է օգտագործել համապատասխան սնունդ:

Դաս․25

§52. Շոգեգոյացման տեսակարար ջերմություն:

1. Ինչի՞ համար է ծախսվում եռացող հեղուկին տրվող էներգիան:

Այն ծախսվում է հեղուկը գազի վերածելո համար։ Օրինակ, երբ ջուր ենք եռացնում, ապա նրանից անջատվում է որոշ էներգիա, և հեղուկը վերածվում է գազի (գոլորշու)։

2. Ի՞նչն են անվանում շոգեգոյացման ջերմություն:

Շոգեգոյացման ջերմություն, գոլորշիացման  ջերմություն, ջերմության այն քանակը, որն անհրաժեշտ է հաղորդել հեղուկին՝ հավասարակշիռ, իզոբար-իզոթերմ պրոցեսում այն գազի (գոլորշու) վերածելու համար

3. Ի՞նչն են անվանում շոգեգոյացման տեսակարար ջերմություն:

Շոգեգոյացման տեսակարար ջերմություն կոչվում է այն ջերմաքանակը, որն անհրաժեշտ է 1կգ զանգվածով հեղուկը նույն ջերմաստիճանի գոլորշու փոխարկելու համար։

4. Ո՞րն է շոգեգոյացման տեսակարար ջերմության միավորը միավորների ՄՀ-ում:

ՄՀ-ում չափվում է ջոուլը բաժանած կիլոգրամ անգամ աստիճանով (1 Ջ/ (կգ °C)):

5. Ի՞նչ է նշանակում «սպիրտի շոգեգոյացման տեսակարար ջերմությունը 9-105 Ջ/կգ է» արտահայտությունը:

Դա նշանակում է, որ սպիրտը ունի այդքան շոգեգոյացման տեսակարար ջերմությունը, և այն վերածվում է գազի։

6. Ինչպե՞ս են հաշվում այն ջերմաքանակը, որն անհրաժեշտ Է եռման ջերմաստիճանում հեղուկը գոլորշու փոխարկելու համար:

Պետք է հաշվել C=Q/m բանաձևով

7. Ինչպե՞ս կարելի է փորձով ցույց տալ, որ գոլորշու խտացման ժամանակ էներգիա է անջատվում:

Գոլորշի խտացման ժամանակ էներգիայի արտազատումը կարող է փորձնականորեն ցուցադրվել՝ թույլ տալով գոլորշու խտանալ սառը մակերեսի վրա, օրինակ՝ մետաղյա ափսեի կամ պատուհանի վրա։ Մակերեւույթի ջերմաստիճանը կբարձրանա, քանի որ խտացման գործընթացում ջերմություն է արձակվում:

8. Ո՞ր մարմինն ունի ավելի մեծ ներքին էներգիա` 100 °C ջերմաստիճանի ջուրը, թե՞ դրա- նից ստացված 100 °C ջերմաստիճանի գոլորշին:

100 °C գոլորշին ունի ավելի մեծ ներքին էներգիա, քանի որ հենց ջրից է անջատվում էներգիա, և գոլորշին ստանում է ներքին էներգիա։

9. Ինչու՞ մթնոլորտում ջրի գոլորշու խտացումն անձրևի կաթիլների կամ ձյան տեսքով հանգեցնում է օդի տաքացման:

Դա առաջանում է այն բանից, երբ օդը կլանում է իր մեջ ամբողջ խոնավությունը, որը ստացվում է անձրևի կաթիլներից, կամ ձյունից։

10. Ինչու՞ սենյակի հատակը լվանալուց հետո սառնություն է զգացվում։

Երբ սենյակի հատակը լվանում են, սառնություն է զգացվում, երբ պատուհանի սառը օդը խառնվում է հատակ մաքրող հեղուկի ատոմների ու մոլեկուների հետ։

Պատասխանել հետևյալ տեսահարցերին։

Հարց․ Ինչու՞ է ավելի վտանգավոր գոլորշով այրվելը, քան եռացող ջրով։

Նախ, եռացող ջրի ջերմաստիճանը 100C է, մինչդեռ գոլորշու ջերմաստիճանը, հատկապես ճնշման տակ, կարող է շատ ավելի բարձր լինել, երկրորդը, երբ ջուրը դիպչում է մաշկին, նույնիսկ շատ տաք, այն ակնթարթորեն սառչում է մարմնի ջերմաստիճանով (որը միջինը կազմում է 36,6C): ). Գոլորշին, ընդհակառակը, ավելի շատ ջերմություն է արձակում, երբ գազային վիճակից անցնում է հեղուկ վիճակի և որպես խոնավություն «նստում» է մաշկի վրա։

Փորձարարական առաջադրանք․

Վերցրեք միանգամյա օգտագործման ներարկիչը (առանց ասեղի) և մոտավորապես կեսը լցրեք տաք ջրով: Մատով կիպ սեղմեք և փակեք ներարկիչի բաց ծայրը: Դանդաղ դուրս քաշեք մխոցը և դիտեք, թե ինչպե՞ս է ջուրը եռում (տես նկարը): Բացատրե՛ք դիտարկվող երեւույթը։ 

Ուշադրություն․ Զգույշ եղեք տաք ջրի հետ աշխատելիս:

Դիտել տեսանյութը։

Դաս․24

§51.Եռում: Եռման ջերմաստիճան:

Քննարկվող հարցեր՝    

1. Ի՞նչ երևույթներ են նկատվում հեղուկի մեջ նրա տաքացման պրոցեսում: 

Եռում

2. Ինչու՞ են հեղուկի ներսում առաջանում պղպջակներ:

Ջրում միշտ կան նրա մեջ լուծված օդի պղպջակներ, որոնք անզեն աչքով տեսանելի չեն:

3. Ինչպիսի՞ն է պղպջակների «վարքը» հեղուկը տաքացնելիս: Ինչո՞ւ է եռացող ջուրն «աղմկում»:

Յուրաքանչյուր պղպջակում նրա մակերևույթից ջուրն անընդհատ գոլորշիանում է, գոլորշին՝ խտանում: Պղպջակի պատերին ներսից ճնշում են օդը և գոլորշին, դրսից՝ մթնոլորտը և պղպջակից վեր ջրի սյունը: Դրսի և ներսի ճնշումների հավասարության դեպքում պղպջակի չափերը չեն փոփոխվում։

Ջերմաստիճանի բարձրացմանը զուգընթաց գոլորշու խտությունը, հետևաբար’ նաև ճնշումը պղպջակում մեծանում են: Դրա հետևանքով մեծանում է պղպջակի ծավալը, ուստի և պղպջակի վրա ազդող արտամղող (արքիմեդյան) ուժը։ Այդ ուժի ազդեցությամբ պղպջակը բարձրանում է վեր՝ դեպի ջրի մակերևույթ: Ջրի վերին շերտերում ջերմաստիճանն ավելի ցածր է, քան ստորին շերտերում, ուստի պղպջակի բարձրանալուն զուգընթաց ջրի գոլորշին նրա մեջ խտանում է, օդը նորից լուծվում է ջրում, և պղպջակի ծավալը փոքրանում է:

Բազմաթիվ պղպջակներ, չհասնելով ջրի մակերևույթ, անհետանում են, և եռումից առաջ լսում ենք աղմուկ’ խշշոց:

4. Ի՞նչ ուժեր են ազդում գոլորշիով լցված օդի պղպջակի վրա` հեղուկի ներսում:

Արքիմեդյան ուժ, ճնշումը ջրի մակերևույթին և այլն։

5.  Ի՞նչ է եռումը: Ո՞ր պրոցեսն են անվանում եռում: 

Եռում անվանում են հեղուկի ամբողջ ծավալում շոգեգոյացման պրոցեսը:

6. Ի՞նչն են անվանում հեղուկի եռման ջերմաստիճան: Եռման ընթացքում արդյոք հեղուկն ավելի է տաքանում:

Այն ջերմաստիճանը, որի դեպքում հեղուկը եռում է, կոչվում է եռման ջերմաստիճան: Եռման պրույե- սում հեղուկի ջերմաստիճանը չի փոփոխվում:

Եթե եռացող ջրով անոթը վերցնենք ջեռուցչից, ապա եռման պրույեսը կդադարի: Ջերմաչափը կնշի ջերմաստիճանի նվազում: Սակայն եթե այդ տաք ջրի մեջ իջեցնենք սպիրտով լցված սրվակը, ապա սպիրտը կեռա: Այս փորձից հետևում է, որ նույն պայմաններում սպիրտը եռում է ավելի ցածր ջերմաստիճանում, քան ջուրը: Ուրեմն’ եռման ջերմաստիճանը կախված է հեղուկի տեսակից:

7. Ինչի՞ց է կախված հեղուկի եռման ջերմաստիճանը:

Եռման ջերմաստիճանը կախված է հեղուկի ազատ մակերևույթի վրա ազդող ճնշումից :

8. Եռացող ջուրը որտե՞ղ է ավելի տաք՝ ծովի մակերևույթի՞ն, լեռան գագաթին, թե՞ խոր հանքահորում:

խոր հանքահորում

9. Ինչի՞ վրա է հիմնված շուտեփուկ կաթսայի աշխատանքի սկզբունքը:

10. Օգտագործելով նկարը՝ բացատրե՛ք՝ ինչպես  կարելի է ջուրը եռացնել սովորական սենյակային ջերմաստիճանում: 

11. Ինչի՞ հաշվին է տեղի ունենում սառնարանի ներսի ջերմաստիճանի նվազումը։

ՓՈՐՁԱՐԱՐԱԿԱՆ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔ

Վերցրեք ջրով լցված մեծ կաթսա: Նրա մեջ դարձյալ ջրով լցված փոքրը տեղադրեք այնպես, որ այն լողա՝ առանց մեծ կաթսայի պատերին դիպչելու

Դրանք դրեք գազօջախին և սկսեք տաքացնել: Ի՞նչ կլինի փոքր կաթսայի ջրի հետ, երբ մեծ կաթսայի ջուրը սկսի եռալ: Ինչո՞ւ: Մեծ կաթսայի մեջ մի բուռ աղ լցրեք: Դրանից հետո ի՞նչ կկատարվի փոքր կաթսայի ջրի հետ: Բացատրեք դիտարկվող երևույթը: Ի՞նչ կարող եք ասել եռացող աղաջրի ջերմաստիճանի մասին:

ԼԱԲՈՐԱՏՈՐ ԱՇԽԱՏԱՆՔ 6․ ՋՐԻ ԵՌՄԱՆ ՋԵՐՄԱՍՏԻՃԱՆԻ ԿԱԽՈՒՄԸ ՆՐԱՆՈՒՄ ԼՈՒԾՎԱԾ ԱՂԻ ԱՌԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆԻՑ․

Աշխատանքի նպատակը. պարզել, թե ջրի եռման ջերմաստիճանը ինչպե՞ս է կախված նրանում լուծված աղի առկայությունից:

Սարքեր և նյութեր. մոտ 150 մլ թորած ջրով լի փորձանոթ, ջերմաչափ (120 °C-ից բարձր չափման սահմանով), ջեռուցիչ, 40-50 գ կերակրի աղ:

Աշխատանքը կատարելու ընթացքը

1. Ջերմաչափը դրեք փորձանոթի ջրի մեջ:

2. Փորձանոթը դրեք ջեռուցիչի վրա և միացրեք

այն:

3. Սպասեք մինչև ջուրը եռա:

4. Ջերմաչափի ցուցմունքը գրանցեք աղ- յուսակում:

5. Փորձանոթը վերցրեք ջեռուցիչից:

6. Աղը լցրեք ջրի մեջ և խառնեք մինչև նրա լուծվելը:

7. Փորձանոթը կրկին դրեք ջեռուցիչի վրա և տաքացրեք մինչև աղաջուրը եռա:

8. Աղաջրի եռման ջերմաստիճանը գրանցեք աղյուսակում:

Նյութը — 

Եռման ջերմաստիճանը, «C — 

Մաքուր ջուր — 

Աղաջուր — 

9. Համեմատեք մաքուր ջրի և աղաջրի եռման ջերմաստիճանները,

Ի՞նչ արդյունք եք ստացել: Մաքուր ջրի եռման ջերմաստիճանն է բարձր, թե՞ աղաջրի:

Ի՞նչ եզրակացություն կարելի է անել փորձի արդյունքում: Ջրի եռման ջեր մաստիճանը ինչպե՞ս է կախված նրա նում լուծված աղի առկայությունից:

Ի՞նչ եք կարծում՝ միսը շուտ եփելու համար աղը սկզբում է պետք լցնել, թե՞ եփելուց հետո:

Դիտել տեսանյութերը՝ 

Ինչո՞ւ է եռացող ջուրը աղմկում?

Ջրի եռալը ցածր ճնշման տակ:

Кипение при пониженном давлении.

Սառնարան

ՓՈՐՁԱՐԱՐԱԿԱՆ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔ

1. Երկու միանման ափսեների մեջ լցրեք նույն քանակությամբ ջուր (ասենք՝ երեքական  ճաշի գդալ): Առաջին ափսեն դրեք տաք տեղ, երկրորդը՝ սառը: Չափեք այն ժամանակամիջոցները, որոնց ընթացքում գոլորշիանում են երկու ափսեների ջրերը: Բացատրեք գոլորշիացման արագությունների տարբերությունը: 

2. Կաթոցիկից թղթի վրա մեկական կաթիլ ջուր և սպիրտ կա Չափեք ժամանակը, որն անհրաժեշտ է դրանց գոլորշիացման համար: Այդ հեղուկներից որի՞ միջմոլեկուլային ձգողության ուժն է ավելի փոքր:

3. Նույն քանակի ջուր լցրեք բաժակի և ափսեի մեջ: Չափեք ժամանակը, որի ընթացքում ջուրը կգոլորշիանա: Բացատրեք ջրի գոլորշիացման արագությունների տարբերությունը։

https://sovorir.am/site/lesson/id/1697

Դաս․23

§50.Գոլորշիացում և խտացում:

Քննարկվող հարցեր՝ 

1. Ի՞նչ է շոգեգոյացումը, և ի՞նչ ձևով է այն ընթանում: Շոգեգոյացման ի՞նչ երկու տեսակ է հանդիպում բնության մեջ:

Նյութի անցումը հեղուկ կամ պինդ վիճակից գազային վիճակի կոչվում է շոգեգոյացում։Գոյություն ունի շոգեգոյացման երկու ձև՝ գոլոշիացում և եռում։

2. Ի՞նչ է գոլորշիացումը:

հեղուկի ազատ մակերևույթից շոգեգոյացումը կոչվում է գոլորշիացում։

3. Ինչու՞ է հեղուկը գոլորշիանում բոլոր ջերմաստիճաններում:

Հեղուկը գոլորշիանում է բոլոր ջերմաստիճաններում , քանի որ մոլեկուլները օժտված են կինետիկ էներգիայով։

4. Ինչի՞ց է կախված հեղուկի գոլորշիացման արագությունը:

Գոլոշիացման արագությունը կախված է հեղուկի ջերմաստիճանից, որի բարձրացմանը զուգընթաց գոլորշիացման արագությունը մեծանում է, քանի որ մեծանում է արագ շարժվող այն մոլեկուլների թիվը, որոնք ունակ են հաղթահարելու հեղուկի մոլեկուլների ձգողության ուժերը և դուրս թռչելու հեղուկի մակերևույթից։Գոլոշիացման արագությունը կախված է նաև հեղուկի ազատ մակերևույթի չափերից։

5. Ինչպե՞ս է կախված գոլորշիացման արագությունը հեղուկի ջերմաստիճանից:

Կախված է ջերմաստիճանից ։ Ինչքան մեծ է ջերաստիճանը , անքան արագ է այն գոլորշիանում ։

6. Ինչպե՞ս է կախված գոլորշիացման արագությունը հեղուկի ազատ մակերևույթի մակերեսից:

Գոլորշիացում տեղի է ունենում ամեն մի ջերմաստիճանում, ընդ որում, գոլորշիացման արագությունը, այսինքն՝ միավոր ժամանակում հեղուկից հեռացած մոլեկուլների թիվը, հեղուկի ջերմաստիճանի բարձրացման, նրա ազատ մեկերևույթի մակերեսի մեծացման և հեղուկի մակերևույթին արտաքին ճնշման փոքրացմանը զուգընթաց մեծանում է։

7. Ինչո՞ւ է հեղուկի գոլորշիացումն ավելի արագ կատարվում քամու առկայությամբ:

8. Ինչո՞ւ է գոլորշիացման ժամանակ հեղուկի ջերմաստիճանը նվազում:

9. Ո՞ր գոլորշին է կոչվում հագեցած:

Այն գոլոշին, որն իր հեղուկի հետ շարժուն հավասարակշռության մեջ է կոչվում է հագեցած։

10. Ի՞նչ եղանակով է հնարավոր լինում կանխել մոլորակի մթնոլորտի միջով անցնող տիեզերանավի գերտաքացումը:

Տիեզերանավի իջեցվող ապարատը պատում են արագ գոլորշիացող հատուկ նյութով, որպեսզի վերացնեն շփումից նրա գերտաքացումը, երբ այն Երկրին մոտենալիս անցնում է մթնոլորտի խիտ շերտերով:

11. Ի՞նչ է խտացումը:

Նյութի անցումը գազային վիճակից հեղուկ վիճակ անվանում են խտացում։

12․ Ո՞ր երևույթներն են բացատրվում գոլորշու խտացմամբ:

Խտացում հնարավոր է նաև այն ժամանակ, երբ գոլորշին չի հպվում հեղուկին: Հենց խտացումով է, օրինակ, բա- յատրվում ամպերի առաջացումը: Երկրի մակերևույթից վերև բարձրանալիս ջրի գոլորշու մոլեկուլները մթնոլորտի ավելի սառը շերտերում միավորվում են ջրի մանրագույն կաթիլների ձևով, որոնք, իրար մոտ հավաքվելով, առաջացնում են ամպեր:

13. Ո՞ր սարքի միջոցով են չափում օդի խոնավությունը: Ինչպե՞ս է այն կառուցված:

Հարաբերական խոնավությունր չափում են խոնավաչափ կոչվող սարքով: Առավել կիրառականր մազային խոնավաչափն է, որի աշխատանքը հիմնված է խոնավության նկատմամբ մազի զգայնության վրա. խոնավությունից մազը երկարում է, չորանալիս՝ կարճանում: 

Լուծել հետևյալ խնդիրները՝

1. Ինչքա՞ն էներգիա պետք է ծախսել 100 գ զանգվածով և հալման ջերմաստիճանում գտնվող արծաթի կտորը հալելու համար: 

Q=0.1×11.3×103

Q=1130 Ջ Q=1130Ջ

2. Ինչքա՞ն էներգիա պետք է ծախսել 20 կգ զանգվածով և հալման ջերմաստիճանում գտնվող կապարը հալելու համար: 

Q=20×24.5×103

Q=490000 Ջ

3. Ի՞նչ ջերմաքանակ է անջատվում 3 կգ զանգվածով սպիրտը պնդանալիս: 

Q=3×3900

Q=11700 Ջ

4. Ի՞նչ ջերմաքանակ է անջատվում 2 կգ զանգված ունեցող սնդիկի պնդացման ժամանակ: 

Q=2×11.3×103

Q=22600 Ջ

ՓՈՐՁԱՐԱՐԱԿԱՆ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ

1. Երկու միանման ափսեների մեջ լցրեք նույն քանակությամբ ջուր (ասենք՝ երեքական ճաշի գդալ): Առաջին ափսեն դրեք տաք տեղ, երկ- րորդը՝ սառը: Չափեք այն ժամանակամիջոցները, որոնց ընթացքում գոլորշիանում են երկու ափսեների ջրերը։

2. Կաթոցիկից թղթի վրա մեկական կաթիլ ջուր և սպիրտ կաթեցրեք։ Չափեք ժամանակը, որն անհրաժեշտ է դրանց գոլորշիացման համար: Այդ հեղուկներից որի միջմոլեկուլային ձգողության ուժն է ավելի փոքր:

3. Նույն քանակի ջուր լցրեք բաժակի և ափսեի մեջ: Չափեք ժամանակը, որի ընթացքում ջուրը կգոլորշիանա: Բացատրեք ջրի գոլորշիացման արագությունների տարբերությունը:

Դաս․22

§49. Հալման տեսակարար ջերմություն: 

Քննարկվող հարցեր՝

1. Ինչի՞ համար է ծախսվում հալման ջերմաստիճանում բյուրեղային մարմնին ջեռուցչի տված էներգիան:

յութի հալմանը անհրաժեշտ է ջերմաքանակ։

2. Ի՞նչն են անվանում հալման ջերմություն:

Այն ջերմաստիճանը, որի դեպքում նյութը հալչում է, կոչվում է հալման ջերմաստիճան:

3. Ի՞նչն են անվանում հալման տեսակարար ջերմություն:

1 կգ բյուրեղային նյութը նույն  ջերմաստիճանի հեղուկի վերածելու համար, կոչվում է հալման տեսակարար ջերմություն:

4. Ի՞նչ միավորով է չափվում հալման տեսակարար ջերմությունը միավորների ՄՀ-ում:

Հալման տեսակարար ջերմությունը չափում են ջոուլը բաժանած կիլոգրամով (Ջ/կգ) և նշանակում հունական λ(լամբդա) տառով. λ-ն հալման տեսակարար ջերմությունն է:

5. Ի՞նչ է նշանակում «պարաֆինի հալման տեսակարար ջերմությունը 150 կՋ/կգ է» արտահայտությունը:

Դա նշանակում է, որ 1 կգ պարաֆինի լրիվ հալման համար անհրաժեշտ է 150 կՋ էներգիա:

6. Ինչպե՞ս են հաշվում այն ջերմաքանակը, որն անհրաժեշտ է հալման ջերմաստիճանում բյուրեղային մարմինը հալելու համար:

Փորձով նույն զանգվածով տարբեր նյութերի հալման պրոցեսն ուսումնասիրելով՝ կարելի է նկատել, որ դրանք հեղուկի վերածելու համար տարբեր ջերմաքանակ է հարկավոր: Օրինակ՝ 1 կգ սառույցը հալելու համար անհրաժեշտ է ծախսել 332 կՋ էներգիա, իսկ 1 կգ կապարը հալելու համար՝ 25 կՋ:

7. Հալվող սառույցը բերեցին սենյակ, որտեղ ջերմաստիճանը 0°C է։ Կշարունակի՞ արդյոք սառույցը հալվել:

Ոչ

8. Ո՞ր մարմինն ունի ավելի մեծ ներքին էներգիա՝ 0°C ջերմաստիճանի սառույցի կտորը, թե՞ դրանից ստացված 0°C ջերմաստիճանի ջուրը։

Ջուրը

9. Ինչպե՞ս հաշվել այն ջերմաքանակը, որը բյուրեղանալիս անջատում է հալման ջերմաստիճան ունեցող մարմինը:

Q=-Am

10. Ոսկու հալման տեսակարար ջերմությունը հավասար է 67 կ2 կգ-ի: Ի՞նչ է ցույց տալիս այդ թիվը:

11. Ո՞ր բանաձևով են հաշվում նյութի բյուրեղացման ընթացքում անջատվող ջերմաքանակը:

Տարբեր նյութերի հալման տեսակարար ջերմության արժեքները տրված են հավելված 3-ում: Այդ աղյուսակից երևում է, որ օրինակ, պղնձի հալման տեսակարար ջերմությունը՝ λ=2,1·105Ջ/կգ: Այս թիվը ցույց է տալիս, որ 1 կգ պղինձը հալելու համար պահանջվում է ծախսել 2,1·105 Ջ էներգիա:

Ամորֆ մարմինների հալումը․

Դաս․21

ՆՅՈՒԹԻ ԱԳՐԵԳԱՏԱՅԻՆ ՎԻՃԱԿՆԵՐԻ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆԸ.

§47.Նյութի ագրեգատային վիճակները:

§48.Բյուրեղային մարմինների հալումն ու պնդացումը:

Քննարկվող հարցեր՝

1. Ի՞նչ ագրեգատային վիճակներում կարող է լինել նյութը:
2. Որո՞նք են ջրի ագրեգատային վիճակները: 
3. Ինչո՞վ են բնորոշվում նյութի այս կամ այն ագրեգատային վիճակները: Թվարկե՛ք բոլոր հնարավոր պրոցեսները, որոնց դեպքում նյութը մի ագրեգատային վիճակից անցնում է մեկ ուրիշի:
4. Բերե՛ք սուբլիմացիայի օրինակներ:
5. Ագրեգատային փոխակերպումների ի՞նչ գործնական կիրառություններ գիտեք:
6. Ո՞ր պրոցեսն է կոչվում հալում:
7. Ո՞ր պրոցեսն է կոչվում պնդացում կամ ի՞նչ է բյուրեղացումը:
8. Ո՞ր ջերմաստիճանում է նյութը հալվում և պնդանում?
9. Ի՞նչ է հալման ջերմատիճանը: Նյութի հալման կամ բյուրեղացման ժամանակ ի՞նչ է կատարվում նրա ջերմաստիճանի հետ:
10. Ինչի՞ են հավասար սառույցի, անագի, պղնձի հալման ջերմաստիճանները:
11. Ո՞ր ջերմաստիճանում են պնդանում հեղուկ ազոտը, սնդիկը, հալեցրած ոսկին:
12. Ինչո՞ւ են ձմռանը թռչունները նստում գետերն ու լճերը ծածկող սառույցի վրա։

Առաջադրանք 1․

1. Արդյո՞ք կապարը կհալվի, եթե գցեն հալած անագի մեջ:

Հիմնավորե՛ք ձեր պատասխանը։

2. Հնարավո՞ր է ցինկը հալեցնել ալյումինե տարայի մեջ։ Հիմնավորե՛ք ձեր պատասխանը։

3. Ինչու՞են ցուրտ վայրերում դրսի ջերմաստիճանը չափելու համար ոչ թե սնդիկի, այլ ալկոհոլով ջերմաչափեր:

Առաջադրանք 2․

1. Աղյուսակում բերված մետաղներից ո՞րն է առավել հեշտությամբ հալվող; և որն է աեավել դժվարահալ։

2. Համեմատե՛ք պինդ սնդիկի և պինդ սպիրտի հալման կետերը։ Այս նյութերից ո՞րն ունի հալման ավելի բարձր ջերմաստիճան:

Հետաքրքիր է իմանալ․․․

*** 

1․ Սառույցի տեսակներ․

Գիտությանը հայտնի է սառույցի 11 տեսակ, որոնք տարբերվում են իրենց ներքին կառուցվածքով և ստացվում են ջերմաստիճանների ու ճնշումների տարբեր տիրույթներում։

Ձյան և սառույցի ընդհանուր զանգվածը Երկրի զանգվածի մոտավորապես չորսմիլիոներորդական (4-10-6) մասն է: Սառույցի այս զանգվածը բավարար է մեր մոլորակի մակերևույթը 53 մետր հաստությամբ շերտով պատելու համար: Եթե հան- կարծ այդ ամբողջ զանգվածը հալվի` փոխակերպվելով 0 °C ջերմաստիճանի ջրի, ապա համաշխարհային օվկիանոսի մակարդակը կբարձանա մոտավորապես 64 մետրով։

Սառցապատ տարածքներն զբաղեցնում են Երկրի ցամաքի մակերևույթի շուրջ 11%-ը, իսկ երկրագնդի սառույցի 90%-ն Անտարկտիդայում է:

2․ Պլազման բնության մեջ

Պլազման Տիեզերքում նյութի ամենատարածված վիճակն է: Փաստորեն, ամբողջ հայտնի աշխարհը Երկրից դուրս լցված է պլազմայով: Այնուամենայնիվ, արդյոք դա շատ է մեր մոլորակի վրա: Որտեղ կարող ենք գտնել պլազմա:

Պլազման իոնացված գազ է։ Երբեմն այն կոչվում է նաև նյութի չորրորդ վիճակ՝ երբ գազը դառնում է պլազմա, նրա հատկությունները փոխվում են։ Էլեկտրոններն առանձնացված են նրա որոշ ատոմներից։ Մոլեկուլների ատոմները, որոնք կորցնում են դրանք, վերածվում են իոնների: Իոններն ու էլեկտրոնները ազատ էլեկտրական լիցքեր են, և դրանց առկայությունը պլազման դարձնում է հիանալի հաղորդիչ միջավայր։ Գազի համեմատ այն շատ ավելի լավ է փոխազդում մագնիսական և էլեկտրական դաշտերի հետ։ Այնուամենայնիվ, պլազմայի որոշ ատոմներ չեն կորցնում էլեկտրոնները և մնում են չեզոք:

Իրականում բոլոր մարդիկ տեսել են պլազմա: Ավելին, նրան ամեն օր տեսնում են գրեթե բոլորը։ Պլազման Տիեզերքում նյութի ամենատարածված վիճակն է: Այն լրացնում է միջգալակտիկական, միջաստղային և միջմոլորակային տարածությունը։ Աստղերը պատրաստված են պլազմայից, և Արևը բացառություն չէ: Երբ կայծակը հարվածում է ամպրոպի ժամանակ, այն նույնպես պլազմա է։ Կայծակն առաջանում է, երբ ամպերը կամ հողը խիստ էլեկտրականացված են, և օդը իոնացված է: Բարձր արագությամբ լուսանկարչությունը գիտնականներին թույլ է տվել պարզել, որ դա ամենևին էլ էլեկտրական լիցքերի խիտ հոսք չէ, ինչպես նախկինում ենթադրվում էր: Իրականում կայծակը սնամեջ պլազմային ալիք է, որտեղ հոսանքը կենտրոնանում է պատերի մեջ՝ ձևավորելով այսպես կոչված մաշկի շերտ՝ էլեկտրաէներգիայի կենտրոնացման գոտի։ Դրանում լարումը կարող է հասնել միլիարդ վոլտի։

Երկիրը շրջապատված է իոնոսֆերայով, որտեղ մթնոլորտային գազերը իոնացվում են, ինչպես նաև տիեզերական ճառագայթների ազդեցությամբ վերածվում պլազմայի՝ տարրական մասնիկների և ատոմային միջուկների հոսքեր, որոնք շարժվում են բարձր էներգիաներով և, Երկրի դեպքում, հիմնականում գալիս են Արև. Մոլորակի բևեռներում իոնոլորտի վարքագիծը որոշվում է մագնիսական դաշտով։ Երբ պլազմային այլ հոսքեր են հարվածում այստեղ՝ արևային քամին, որը գալիս է մեր աստղից, իոնացված գազերի ատոմներն ու մոլեկուլները հուզվում են, սկսում են փայլել, և մենք տեսնում ենք բևեռափայլը:

Սովորական բոցը դիտելը, լինի դա անտառային հրդեհ, թե վառված լուցկի, թույլ է տալիս մեզ տեսնել նաև պլազմա: Այրման գործընթացում գազերը տաքանում են և թույլ իոնացվում։ Այնուամենայնիվ, բոցը դառնում է էլեկտրական հոսանքի լավ հաղորդիչ միայն այն դեպքում, երբ նրա ջերմաստիճանը շատ բարձր է, և գազերը դառնում են ավելի իոնացված: Երկրի վրա բնական պայմաններում դա անհնար է:

3․ Ամորֆ մարմիններ. Ամորֆ մարմինների հալումը.

Գոյություն ունեն մարմինների հատուկ տեսակ, որոնք սովորաբար կոչվում են նաև պինդ մարմիններ։ Սրանք ամորֆ մարմիններ են։ Բնական պայմաններում նրանք չունեն ճիշտ երկրաչափական ձև։

Ամորֆ մարմինները ներառում են՝ պինդ խեժը, ապակի, հերմետիկ մոմ, էբոնիտ և տարբեր պլաստմասսա։

Շատ ֆիզիկական հատկություններով և իրենց ներքին կառուցվածքով ամորֆ մարմիններն ավելի մոտ են հեղուկներին, քան պինդ մարմիններին։

Պինդ խեժի մի կտոր հարվածից փշրվում է բեկորների, այսինքն՝ այն իրեն պահում է փխրուն մարմնի պես, բայց միևնույն ժամանակ ցուցադրում է նաև հեղուկներին բնորոշ հատկություններ: Խեժի պինդ կտորները, օրինակ, դանդաղորեն տարածվում են հորիզոնական մակերեսի վրա և անոթի մեջ ժամանակի ընթացքում ստանում են դրա ձևը։ Ելնելով նկարագրված հատկություններից՝ պինդ խեժը կարելի է համարել շատ հաստ և մածուցիկ հեղուկ։

Ապակին ունի զգալի ամրություն և կարծրություն, այսինքն՝ պինդ մարմնին բնորոշ հատկություններ: Այնուամենայնիվ, ապակին, չնայած շատ դանդաղ, կարող է հոսել խեժի պես:

Ի տարբերություն բյուրեղային պինդ մարմինների, ամորֆ պինդ մարմիններում ատոմները կամ մոլեկուլները դասավորված են պատահականորեն, ինչպես հեղուկներում։

Բյուրեղային պինդ մարմինները, ինչպես տեսանք (տես նկ. 18), հալվում և ամրանում են նույն ջերմաստիճանում, որը խստորեն սահմանված է յուրաքանչյուր նյութի համար։ Ամորֆ նյութերը, ինչպիսիք են խեժը, մոմը և ապակին, տարբեր կերպ են վարվում։ Երբ տաքանում են, դրանք աստիճանաբար փափկում են, հեղուկանում և վերջապես վերածվում հեղուկի։ Նրանց ջերմաստիճանը անընդհատ փոխվում է։ Երբ ամորֆ մարմինները պնդանում են, նրանց ջերմաստիճանը նույնպես անընդհատ նվազում է։

Ամորֆ պինդ մարմիններում, ինչպես հեղուկներում, մոլեկուլները կարող են ազատորեն շարժվել միմյանց նկատմամբ։ Երբ ամորֆ մարմինը տաքացվում է, մոլեկուլների շարժման արագությունը մեծանում է, մոլեկուլների միջև հեռավորությունները մեծանում են, և նրանց միջև կապերը թուլանում են։ Արդյունքում ամորֆ մարմինը փափկվում է և դառնում հեղուկ։

Իմանալով ամորֆ մարմինների կառուցվածքը՝ հնարավոր է ստեղծել նշված հատկություններով նյութեր։ Վերջին տարիներին ամորֆ մարմինները լայն կիրառություն են գտել աուդիո և վիդեո ձայնագրիչների ընթերցման գլխիկների, համակարգչային տեխնիկայի ձայնագրման և պահպանման սարքերի, մագնիսական էկրանների և այլնի արտադրության մեջ:

Դիտակտիկ փորձեր հեղուկ ազոտով։

Գարնանային նախագծեր՝

 ԳԱՐՆԱՆԱՅԻՆ ՆԱԽԱԳԾԵՐ՝   (Ժամկետը՝  ՄԱՐՏԻ 27 — ԱՊՐԻԼԻ 10 )

ԶԱՏԿԱԿԱՆ ԵՒ ԸՆՏԱՆԵԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՆԱԽԱԳԾԵՐ. (ՄՍԿՀ  ՄԻՋԻՆ ԴՊՐՈՑ)

Կազմել և ներկայացնել ուսումնական նյութեր, տեսանյութեր կամ սլայդներ հետևյալ թեմաներից որևէ մեկի շուրջ. (թեմայի ընտրությունն ըստ սովորողի ցանկության):

1. Բնության մեջ և տեխնիկայում հանդիպող ջերմաստիճանները:
2. Կենդանիների և թռչունների մարմնի ջերմաստիճանը:
3. Շուրջտարյա նախագծեր ՝“PhysLab” տնային-ընտանեկան փորձարարական  լաբորատորիաներ. 

«Փոքրիկ անձնական լաբորատորիաներ տանը»:  (Կատարել ամենատարբեր փորձեր  նկարահանել, մեկնաբանել և հղումն ուղարկել ինձ`  Փորձերի ընտրությունն ըստ ձեր ցանկության (փորձերը կարող եք կատարել ինչպես տանը այնպես էլ ձեր բակում), ի դեպ փորձերը կատարելիս կարող եք գործածել ինչպես ձեր ձեռքի տակ եղած պարագաներն ուհասարակ չափիչ գործիքները, այնպես էլ սկսած նորագույն թվային տեխնոլոգիաներից մինչև  phyphox ծրագիրը, որպես նոր գործիք: (Ֆիզիկայում օգտագործվող չափիչ սարքերի համալիրի ներբեռնումն ու գործածաումը մեկ հեռախոսում՝ phyphox ծրագիրի կիրառումը, անհատական փորձարկումներ և տանը կատարվող  ամենատարբեր փորձեր):

4. Նախագիծ՝ «Տիեզերքը մենք ենք»;

«Սովորական հավկիթն իրենից ներկայացնում է Երկրի լավագույն  մոդելը: Շատ բարակ կեղև, ինչպես երկրակեղևը, դեղնուցը միջուկն է, իսկ սպիտակուցը` Երկրի միջնապատյանը»:

1.ՆԱԽԱԳԻԾ՝ «ԶԱՏԿԱԿԱՆ ՁՎԻ ՖԻԶԻԿԱՆ»: 

Ծրագրի հեղինակ՝ Նունե ԹԵմուրյան

Ծրագրի ղեկավար՝ Լուսինե Բուշ

Մասնակիցներ՝ Միջին դպրոցի սովորողներ

Ծրագրի նպատակը. Սովորողներին ներգրավել շրջապատող աշխարհի գիտական գաղափարի ձևավորման գործընթացում, հավաքած տեղեկությունների և ստացված գիտելիքների հիման վրա կատարել փորձեր, նկարագրել այն, բացատրել դիտարկվող ֆիզիկական երևույթը, եզրակացություններ անել, ամփոփել, պատրաստել ուսումնական նյութ և տեղադրել այն անձնական բլոգում, ինչպես նաև զարգացնել նյութերը հավաքելու, մշակելու և համապատասխան ձևով ներկայացնելու հմտություններ:

1. Ձվի թարմությունն ստուգելու հնարավոր միջոցները:
2. Ինչպես ստուգել՝  եփած է ձուն թե ոչ:
3. Ինչպես ճիշտ  խաշել ձուն:
4. Որ երևույթն է ընկած ձվի ներկման հիմքում և ինչպես է այն արտահայտվում: Բացատրել:
5. Ինչու չի կարելի ձուն տեղադրել միկրոալիքային վառարանի մեջ:
6. Որ ծայրից է ավելի հեշտ կոտրվում ձուն:
7. Ինչպես կարելի է ձվի օգնությամբ որոշել աղաջրի լուծույթի անհրաժեշտ խտության քանակության ստուգումը:

Կատարել փորձեր. 

1. Ինչպես խաշած ձուն ամբողջությամբ տեղավորել ապակե շշի մեջ: Բացատրել այն և ամփոփել:
2. Գունզարդել ձուն և բացատրել տեղի ունեցած  ֆիզիկական երևույթն ու կատարման գործընթացը: Դիֆուզիա:
3. Ձվի օգնությամբ որոշել աղաջրի լուծույթի անհրաժեշտ խտության քանակը: Բացատրել և կատարել համապատասխան եզրակացություն:

Դաս․20

§44. Տեսակարար ջերմունակություն.

§45. Ջերմային հաշվեկշռի հավասարումը.

Առաջադրվող հարցեր՝

1.Մամինների ո՞ր հատկությունն է բնութագրում տեսակարար ջերմունակությունը:

Մարմնի ջերմության հատկությունները բնութագրող այն ֆիզիկական մեծությունը, որը հավասար է մարմնի հաղորդած ջերմաքանակի հարաբերությանը մարմնի զանգվածի և մարմնի ջերմաստիճանի փոփոխությանը, կոչվում է տեսակարար ջերմունակություն։

2. Ո՞ր ֆիզիկական մեծությունն են անվանում ( նյութի) տեսակարար ջերմունակություն: 

Մարմիններն ոժտված են այնպիսի հատկությամբ, որ տվյալ պայմաններում միևնույն զանգվածով տավբեր մարմիններ նույն չափով տաքացնելու համար պահանջվում են տարբեր ջերմաքանակներ։

3. Ի՞նչ է ցույց տալիս տեսակարար ջերմունակությունը:

Տեսական ջերմությունը ցույց է տալի մարմնի ջերմային հատկությունները։

4. Ինչ միավորով է չափվում տեսակարար ջերմունակությունը:

Նյութի տեսակարար ջերմունակության միավորը ՄՀ-ում չափվում է ջոուլը բաժանած կիլոգրամ անգամ աստիճանով (1 Ջ/(կգ °C)):

5. Գրել տեսակարար ջերմունակությունը սահմանող բանաձևը:

c=Q/m(t2-t1)

6. Ինչու մեծ լճերի, ծովերի առափնյա վայրերում եղանակը մեղմ է:

Ծովափնյա բնակիչները լավ են զգում ջրի մեծ տեսակարար ջերմունակության ազդեցությունն իրենց վրա: Պատճառն այն է, որ ծովերը ոչ միայն դանդաղ են տաքանում գարնանը, այլև դանդաղ էլ սառչում են աշնանը՝ մեծ ջերմաքանակ տալով շրջապատին: Աշնանային տաք եղանակը պահպանվում է երկար ժամանակ, ուստի ձմեռը ծովամերձ վայրերում, որպես կանոն մեղմ է:

7. Ինչ բանաձևով են որոշում տաքանալիս մարմնի ստացած ջերմաքանակը:Իսկ սառչեիս մարմնի տված ջերմաքանակը:

Q=cm(t2C°−t1C°)

8. Ձևակերպեք ջերմափոխանակման օրենքը:

Եթե ջերմափոխանակությանը մասնակցող մարմինների համակարգը մեկուսացնենք արտաքին միջավայրից, ապա որոշ ժամանակ անց այդ մարմինների ջերմաստիճանները կհավասարվեն: Այդ ընթացքում տաք մարմինների տված Q1 ջերմաքանակի և սառը մարմինների ստացած Q2 ջերմաքանակի գումարը զրո է: 

9. Գրել ջերմային հաշվեկշռի հավասարումը:

Q1+Q2=0

Պատրաստել ուսումնական նյութ «Ի՞նչ է կալորիան»  կամ «Տարբեր մթերքների կալորիականությունը», «Թերմոսներ» թեմաներից որևէ մեկով, տեղադրել բլոգում և հղումն ուղարկել ինձ:

Դաս․18

§42. Կոնվեկցիա.

Պատկերացրեք մի շոգ ամառային կեսօր, ծովափին: Ծովի մակերևույթի վրայի ջուրն արդեն տաք է, իսկ նրանից ներքև ստորին շերտերը՝ զով։ Ջրից թեթև քամի է փչում։ Որտեղի՞ց է գալիս այս քամին, չէ որ ջրից մի փոքր այն կողմ ծառերը նույնիսկ չեն էլ շարժվում։ Իսկ ինչո՞ւ էր տաքացվում ջրի միայն վերին շերտը, քանի որ արևը այրվում էր բավականին երկար ժամանակ։ Փորձենք պատասխանել այս, ինչպես նաև մի շարք այլ հարցերի։

Մենք դիտարկում ենք կոնվեկցիան հեղուկներում և գազերում․

1.Բացատրեք, թե ինչպես է տեղի ունենում ջերմափոխանակումը մթնոլորտի ստորին՝ տաք, և վերին՝ սառը, շերտրրի միջև: Ձեզ հայտնի որ օրենքի վրա է հիմնված այդ ջերմափոխանակումը:

Տաքանալիս օդն ընդարձակվում է, և նրա խտությունը փոքրանում է շրջապատող սառն օդի խտությունից: Այդ դեպքում տաք օդի վրա ազդող արքիմեդյան ուժը գերազանցում է նրա կշիռը և ստիպում, որ այն բարձրանա վեր, իսկ ավելի մեծ խտությամբ օդը իջնի ներքև: Տեղի է ունենում օդի սառւ և տաք շերտերի մեխանիկական խառնում, որն ուղեկցվում է ջերմափոխանակմամբ: Ջերմափոխանակման այս եղանակն էլ կոչվում է կոնվեկցիա: Կոնվեկցիայով ջերմափոխանակումը բնորոշ է նաև հեղուկներին:

2.Ջերմահաղորդման որ եղանակն են անվանում կոնվեկցիա: Որն է կոնվեկցիայի և ջերմահաղորդականության երևույթի հիմնական տարբերությունը:

Կոնվեկցիա են անվանում հեղուկի կամ գազի հոսանքների միջոցով կատարվող ջերմահաղորդումը, որը հետևանք է հեղուկի կամ գազի շերտերի անհավասարաչափ տաքացման:

3.Նկարագրեք օդում կոնվեկցիան ցուցադրող փորձը:

Ուղղաձիգ դրված ապակե խողովակը լցնենք ծխով: Ծուխը սովորաբար երկար է մնում խողովակում: Բայց եթե ներքևից մոտեցնենք վառվող սպիրտայրոց, ապա տաքացած օդը կոնվեկցիայի շնորհիվ կբարձրանա վեր՝ բարձրացնելով նաև ծխի քուլաները, որոնք դուրս կգան խողովակի վերին ծայրից:

4.Նկարագրեք ջրում կոնվեկցիան ցուցադրող փորձը:

Ապակե անոթի մեջ ջուր լցնենք: Անոթի հատակին դնենք կալիումի պերմանգանատի մի քանի բյորեղիկ: Հատակի մոտ ջուրը կգունավորվի մանուշակագույն: Անութը դնենք վառվող գազօջախին կամ պահենք սպիրտայրոցի բոցի վրա: Կնկատենք, թե ինչպես են գունավորված ջրի ներքևի տաք շերտերը, արտամղվելով սառը ջրից, բարձրանում վեր: Իսկ սառը պատերի մոտ ջուր իջնում է ներքև: Առաջանում է ջրի անընդհատ շրջապտույտ, որն ուղեկցվում է ջերմության տեղափոխմամբ: Ջրի այդ շրջապտույտն էլ հենց կոնվեյցիան է, որի շնորհիվ ջուրը տաքանում է հավասարաչափ:

5.Ինչպես է գոյանում ամպը:

Կոնվեկցիոյով է պայմանավորված նաև ամպագոյացումը: Պարզ եղանակին Արեգակը տաքացնում է գետինը՝ միարժամանակ տաքացնելով նաև մթնոլորտի երկրամերձ շերտը: Կոնվեկցիայի շնորհիվ տաքացած օդի այդ զանգվածը բարձրանում է վեր: Բարձրանալուն զուգընթավ ՝ տաք օդն ընդարձակվում է, ընդ որում, բավականաչափ արագ, քանի որ վեր է բարձրանում համեմատաբար մեծ արագությամբ: Արագ ընդարձակվելիս վեր բարձրացող օդն աշխատանք է կատարում ոչ թե շրջապատից ստացած էներգիայի, այլ իր ներքին էներգիայի հաշվին: Օդի այդ զանգվածի ջերմաստիճանը նվազում է: Վեր բարձրացող օդն սկսում է սառչել, և եթե նաև բավականաչափ խոնավ է, ապա որոշ բարձրությունից սկսած, գոլորշու խտացման հետևանքով առաջանում են ջրի մանրիկ կաթիլներ, գոյանում է ամպ:

6.Ինչպես է առաջանում քամին:

Կոնվերցիայով ջերմափոխանակման հետևանք է մասնավորապես քամին: Ինչպե ՞ս է առափնյա վայրերում առաջանում մեղմանուշ քամին՝ զեփյուռը:

Ցերեկն Արեգակի ճառագայթները գետինն ավելի արագ են տաքացնում, քանի ծովի /ջրամբարի, լճի/ ջուրը, այդ պատճառով էլ ցամաքի ջերմաստիճանն ավելի բարձր է, քան ջրինը: Բարձր է նաև ցամաքի վրա օդի շերտի ջերմաստիճանը: Իսկ տաք օդն էլ, ընդարձակվելով, բարձրանում է վեր: Նրա տեղը զբաղեցնում է ծովից եկող սառն օդային զանգվածը: Այսպես առաջանում է քամի ՝ փչելով ծովից դեպի ցամաք: Այդ քամին էլ հենց զեփյուռն է: Գիշերը ընդհակառակը, գետինն ավելի արագ է պաղում, քան ջուրը, ուստի նրա ջերմաստիճանն ավելի բարձր է, քան ցամաքինը, և զեփյուռը փչում է ցամաքից ծով:

7.Հնարավոր է արդյոք կոնվեկցիան պինդ մարմիններում?

8.Ինչ է էլեկտրամագնիսական դաշտը: Ինչ վիճակներում կարող է գոյություն ունենալ:

Լույսը, ռադիոակիքները մատերիայի մի առանձնահատուկ տեսակի՝ էլեկտրամագնիսական դաշտի դրսևորումներ են: Էլեկտամագնիսական դաշտը կարող է գոյություն ունենալ և՛ նյութկան միջավայրում, և՛ նյութից առանջին:

9.Ինչ է էլեկտրամագնիսական ալիքը:

Էլեկտարամգնիսական դաշտը կոչվում է էլեկտրամագնիսական ալիք:

10.Ջերմահաղորդման որ եղանակն են անվանում ճառագայթային ջերմափոխանակում: Բերեք մի քանի օրինակ:

Ջերմահաղորդումը ջերմային ճառագայթման արձակմամբ և կլանմամբ անվանում են ճառագայթային ջերմափոխանակում:

Օր՝. Ձեռքւ ներքևից մոտեցնելով տաք արդուկին՝ զգում են, թե ինչպես է ջերմությունն արդուկից հաղորդվում մեր ձեռքին: Արդուկի և ձեռքի միջև կա միայն օդի շերտ: Սակայն օդը վատ ջերմահաղորդիչ է: Նշանակում է, որ ջերմությունմ արդուկից մեր ձեռքին ջերմահաղորդականությամբ չի փոխանցվում: Կոնվերցիայով նույնպես անհնար է ջերմության հաղորդումն արդուկից մեր ձեռքին: Չէ ՞ որ կոնվերցիայով ջերմահաղորդման ժամանակ օդի տաք հոսանքները միշտ ուղղված են դեպի վեր: Ուրեմն՝ ջերմությունը արդուկից մեր ձեռքին է հաղորդվում ճառագայթային ջերմափոխանակմամբ:

Լրացուցիչ առաջադրանքներ․

1. Որտե՞ղ է ավելի լավ տաքացնելու համար ջրով անոթը դնել՝ ջեռուցիչի վերևում, տաքացուցիչի տակ, թե՞ դրա կողքին: Որտե՞ղ է մարմինը սառույցով ավելի արագ սառեցնելու համար լավագույն տեղը դնելու համար՝ սառույցի վրա, սառույցի տակ, թե՞ դրա կողքին: Հիմնավորեք ձեր պատասխանը: 

2. Ինչու՞ են Կրակի բոցերը բարձրանում դեպի վեր:

3. Ինչու՞ է ամռանը գետի ջուրը խորության վրա ավելի սառը, քան մակերևույթի վրա:

***Հարց 4․ ???  Հայտնի է, որ կոնվեկցիայի արդյունքում ավելի մեծ խտությամբ հեղուկի շերտերը միշտ իջնում ​​են ներքև։ Ինչու՞ այդ դեպքում ջրամբարները ձմռանը չեն սառչում մինչև հատակը: 

Կարդացեք նաև՝ Этому не учат в школе․

Լրացուցիչ տեղեկատվություն թեմայի վերաբերյալ։

Պատրաստել ուսումնական նյութ «Թերմոսներ» .կամ «Օդապարիկների աշխատանքի սկզբունքը» թեմաներից որևէ մեկով։

Դիտեք թեմային կից պատրաստված պրեզենտացիան՝

https://my.visme.co/view/rxy34v9n-

https://my.visme.co/view/g7zjwzdo-

Способы изменения внутренней энергии.

Два способа изменения внутренней энергии

Науколандия. ФИЗИКА

Կրկնություն անցած թեմայի վերաբերյալ․

Համոզվենք, որ տարբեր նյութեր տարբեր կերպ են փոխանցում ջերմությունը!!!

Դուք, իհարկե, նկատել եք, որ որոշ նյութեր ավելի լավ են փոխանցում ջերմությունը, քան մյուսները։ Այսպիսով, եթե երկու թեյի գդալ պողպատ և արծաթ դնեք մեկ բաժակ տաք թեյի մեջ, ապա արծաթագույնը շատ ավելի արագ կտաքանա։ Սա նշանակում է, որ արծաթն ավելի լավ է փոխանցում ջերմությունը, քան պողպատը: 

Հաստատվել է, որ ջերմության լավագույն հաղորդիչները մետաղներն են։ Փայտը, ապակին և պլաստմասսայի շատ տեսակներ ջերմությունը շատ ավելի վատ են փոխանցում, այդ իսկ պատճառով մենք կարող ենք, օրինակ, վառած լուցկի պահել այնքան, մինչև բոցը հասնի մեր մատներին:

Ջերմությունը վատ են փոխանցում նաև հեղուկները (բացառությամբ հալած մետաղների)։ Եկեք փորձարկում անցկացնենք. Փորձանոթի հատակին սառը ջրով սառույցի կտոր ենք դնում, որպեսզի այն վեր չլողանա, սեղմում ենք փոքր քաշով։ Եթե ​​ջրի վերին շերտը տաքացնեք սպիրտայրոցի վրա, որոշ ժամանակ անց մակերեսի ջուրը կեռա, բայց փորձանոթի հատակի սառույցը դեռ չի հալվի։

Գազերը ջերմություն են փոխանցում շատ ավելի վատ, քան հեղուկները: Եվ սա հեշտ է բացատրել. Գազերում մոլեկուլների միջև հեռավորությունը շատ ավելի մեծ է, քան հեղուկներում և պինդ մարմիններում: Հետևաբար, մասնիկների բախումները տեղի են ունենում ավելի հազվադեպ, և, համապատասխանաբար, էներգիան ավելի դանդաղ է փոխանցվում մի մասնիկից մյուսին:

Ապակե մանրաթելերը, բուրդը և մորթին շատ վատ են փոխանցում ջերմությունը, քանի որ, նախ, նրանց մանրաթելերի միջև օդ կա, և երկրորդը, այս մանրաթելերն ինքնուրույն վատ են փոխանցում ջերմությունը:

Ուշադրություն դարձնենք բնության և մարդու կյանքում ջերմահաղորդականության վրա։

Դուք հավանաբար գիտեք, որ ընտանի կենդանիների մորթին գարնանը և աշնանը փոխում են, գարնանը օրինակ թափվում է: Գարնանը կենդանիների մորթին կարճանում է և նոսրանում, աշնանը, ընդհակառակը, երկարանում և հաստանում ու ավելի փարթանանում։ Բուրդը, մորթին և բուրդը վատ են փոխանցում ջերմությունը և հուսալիորեն պաշտպանում են կենդանիների մարմինները սառչումից:

Սառը ծովերում ապրող կենդանական աշխարհի ներկայացուցիչները (փոկեր, ծովատառեխներ) մաշկի տակ ունեն ճարպի հաստ շերտ, որը վատ ջերմահաղորդականության պատճառով նրանց թույլ է տալիս երկար ժամանակ մնալ ջրի մեջ՝ առանց ցրտահարվելու։

Շատ միջատներ ձմռանը խորը փորում են գետնին. նրա լավ ջերմամեկուսիչ հատկությունները թույլ են տալիս նրանց գոյատևել նույնիսկ սաստիկ ցրտահարությունների ժամանակ: Որոշ անապատային բույսեր ծածկված են փոքր մանրաթելերով. նրանց միջև եղած օդը խանգարում է ջերմափոխանակությանը շրջակա միջավայրի հետ:

Մարդը հաճախ օգտագործում է որոշակի նյութեր՝ հաշվի առնելով դրանց ջերմահաղորդականությունը։ Լավ ջերմային հաղորդունակությամբ նյութեր

որտեղ դուք պետք է արագ փոխանցեք ջերմությունը մի մարմնից մյուսը: Օրինակ, կաթսաները, կաթսաները, ռադիատորները պատրաստվում են մետաղի միջոցով:

Եվ եթե ձեզ անհրաժեշտ է կանխել մարմինների տաքացումը կամ սառեցումը: օգտագործվում են ջերմություն վատ փոխանցող նյութեր. Օրինակ, փայտե բռնակը թույլ է տալիս սուրճը լցնել առանց ջեռոցի ձեռնոց օգտագործելու, գետնի տակ դրված ջրի խողովակներում և չի սառչում նույնիսկ շատ սաստիկ սառնամանիքների ժամանակ և այլն:

Եկեք ամփոփենք․

Ջերմահաղորդականությունը մի մարմնից մյուս մարմին կամ մարմնի մի մասից նրա մյուս մաս ջերմության փոխանցման գործընթացն է, որն առաջանում է նյութի մասնիկների քաոսային տեղաշարժից և չի ուղեկցվում այդ նյութի շարժմամբ։

Ագրեգացման տարբեր վիճակներում գտնվող նյութը, ինչպես նաև տարբեր նյութերը ունեն տարբեր ջերմային հաղորդակցություն: Լավագույն ջերմային հաղորդիչներ

Մարդը լայնորեն օգտագործում է տարբեր նյութերի տարբեր ջերմահաղորդականություն ունենալու երևույթը իր առօրյայում և կենցաղում։

Առաջադրանքներ․

1. Ինչո՞ւ է ֆիզիկայի տեսանկյունից «մուշտակը տաքացնում է» արտահայտությունը սխալ։

2. Ինչու՞ է երկար ժամանակ պահանջվում, որ ձյունը հալվի ծղոտի տակ:

3. Ինչո՞ւ են երկկողմանի երկշերտ պատուհանները նպաստում բնակարանների ավելի լավ ջերմամեկուսացմանը:

4. Ինչո՞ւ են ձմեռային մշակաբույսերը ցրտահարվում առանց ձյան ձմռանը:

5. Սենյակային ջերմաստիճանում մետաղական իրերն ավելի սառն են զգում դիպչելիս, քան փայտե իրերը: Ինչո՞ւ։ Ե՞րբ մետաղական իրերն ավելի տաք կզգան դիպչելիս, քան գեղջուկները: նույն ջերմաստիճանը, ինչ նրանք

Փորձարարական առաջադրանք

Վերցրեք երկու կտոր սառույց, յուրաքանչյուրը դրեք առանձին պոլիէթիլենային տոպրակի մեջ։Պարկերից մեկը զգուշորեն ծածկեք բամբակով։ Տոպրակները դրեք ափսեների վրա և դրեք պահարանի մեջ։ Մեկ ժամից դիտարկեք և եզրակացություններ կատարեք ձեր ստացած տպավորություններից: Բացատրեք արդյունքը։

Կարդացեք նաև այտեղ․

Теплопроводность․ Применение теплопроводности

Источник: https://rosuchebnik.ru/material/teploprovodnost-7502/

Դաս ․ 17

Դիտել տեսանյութերը.

http://esource.armedu.am/app/?subject=6&grade=10#49,24467

Մարմնի (կերոսինի)  ներքին էներգիայի փոփոխումը մեխանիկական աշխատանք կատարելով՝

§40. Ջերմաքանակ.

§41. Ջերմահաղորդականություն.

Առաջադրվող հարցեր՝

1. Ինչով են տարբերվում ջերմահաղորդման պրոցեսը և աշխատանքի կատարումը:

Ջերմահաղորդման պրոցեսը և աշխատանքի կատարումը տարբերվում են նրանով, որ ջերմահաղորդման պրոցեսի ժամանակ օգտագործվում է ներքին էներգիան։

2. Ինչ է ջերմանաքանակը: 

Այն էներգիան, որի մարմինը ստանում է կամ տալիս է ջերմափոխանակության ժամանակ, կոչվում է ջերմաքանակ:

3. Ինչ միավորով է արտահայտվում ջերմաքանակը միավորների ՄՀ-ում:

Ջերմաքանակ արտահայտվում է` 1Ջ(Ջոուլ), 1ԿՋ(Կիլաջոուլ), 1ՄՋ(Մեգաջոուլ)

4. Որ դեպքում է ավելի շատ ջերմաքանակ պահանջվում՝ նույն զանգվածի գոլ, թե եռման ջուր ստանալու համար:

Եռման ջուր ստանալու համար, իսկ ավելի կոնկրետ 100°։

5. 1լ և 2լ տարողությամբ անոթները լիքը լցված են եռման ջրով: Մինչև սենյակային ջերմատիճանը սառչելիս որ անոթի ջուրն ավելի շատ ջերմաքանակ կկորցնի:

2լ տարողությամբ անոթը ավելի շատ ջերմաքանակ կկորցնի:

6. Նկարագրեք ջերմահաղորդականության երևույթը ցուցադրող փորձը:

?

7. Թվարկեք մի քանի լավ ջերմահաղորդիչ մի քանի վատ ջերմահաղորդիչ նյութեր;

Լավ ջերմահաղորդիչներ են համարվում` Երկաթ, պղինձ, արծաթ:

Վատ ջերմահաղորդիչներ են համարվում`

Հեղուկները, գազերը, և օդը:

8. Ինչու է օդը վատ ջերմահաղորդիչ;

Քանի որ գազերը վատ ջերմահաղորդիչներ են, իսկ օդի մեջ կան գազեր, օդը համարվում է վատ ջերմահաղորդիչ;

9. Ինչ եք կարծում հնարավոր է ջերմահաղորդականությն երևույթը վակուումում: Ինչու:

Այո հնարավոր է, քանի որ տերմոսը աշխատում է նույն սկզբունքով: